حفظ و نگاهداشت حریم، حرمت و حقوقِ حق و خلق است. رعایت نفس تکلیفی میآورد که سالک در مسیر به فعلیّت رساندن سعۀ ظهوری و رسیدن به کمال ظهوریاش حرکت کند و اگر چنین نکند، حرمت و حقوق نفس را رعایت نکرده است.
یکی از مصادیق رعایت خلق مراعات حق الناس است. باید دانست که این حق در فقه به یک صورت، در طریقت گستردهتر و در وادی حقیقت بسیار وسیعتر است. یک از اسناد درباره “حقوق” رساله حقوق امام سجاد (ع) است که میشود در زمینه حقوق خلق و حق متن درسی قرارگیرد.
برخی عرفا در گذشته این متن را تدریس کردهاند. رعایت خلق بدین صورت است که عارف و سالک در طریقی حرکت کنند که به هر ظهوری برخورد کردند، آن را در مسیر فعلیّت ظهوریاش حرکت دهند.
رعایت حقِ حق تعالی برای سالک بدین گونه است:
حق را به سبب ترس از جهنم یا حبّ بهشت بندگی نکند و تنها خود او را معیار بندگی قرار دهد.
و رعایت حقِ او برای عارف بدین سان:
با هرآنچه میکند، خود را در سیری قرار دهد که حق تعالی تعیّن را از او بر دارد تا مَظهر “لاتعیّن” شود. این فقط در تیررس مَشهودان ذاتی است.